Troska o naród na emigracji
Cywilizacja 32/2010Migratio w języku łacińskim oznacza „wędrowanie”. Stąd też etymologia słowa „emigracja” wskazuje na dobrowolne opuszczenie rodzinnych stron i przeniesienie się do innego miejsca. Przemieszczanie się ludności sięga najdawniejszych czasów i dziejów człowieka, a miało różne powody i różne też były nasilenia owych wędrówek.
Obowiązek wierności był szczególnie podkreślany przy analizowaniu zjawiska masowej emigracji zarobkowej Polaków w okresie tzw. wielkiego kryzysu gospodarczego. Z ogromną troską podejmowano zagadnienie masowego opuszczania ojczyzny dla celów ekonomicznych. Jak obliczał znany ekonomista endecki, R. Rybarski, w latach 1925–1929 wyemigrowało z Polski około 450 tys. osób, w tym najwięcej do Stanów Zjednoczonych Ameryki – około 250 tys. osób.[32] Biskupi w licznych swych wystąpieniach przypominali emigrantom o obowiązku wierności własnej ojczyźnie. Pochwalali zarazem silne związki z tradycją narodową emigracji w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach, z którą mieli się okazję zapoznać przy różnych okazjach.[33]
Wierność dziedzictwu narodowemu bywa na różne sposoby zagrożona, a jego siła wzrasta znacząco w przypadku emigracji. Główne niebezpieczeństwo wiąże się ze stanem ducha emigranta, który bywa nazywany „zwątpieniem narodowym”, czyli poczuciem bezsilności i beznadziejności, choćby wobec siły różnych opinii krzywdząco zaniżających ocenę kondycji narodowej.[34] Wśród współczesnych zagrożeń patriotyzmu na emigracji, zwłaszcza związanych z ponowoczesnością, należy zauważyć:
– przyjęcie relatywizmu poznawczego, odejście od absolutnych wartości i prawdziwego obrazu świata na rzecz dowolności i swobodnej kreatywności jednostek;
– odrzucenie obiektywnego sensu życia, tłumaczone dowolnie pojętą tolerancją, pluralizmem, siłą doraźnych doznań;
– wizja świata bez celu (antyteleologiczna), bez znajomości kierunku zmian i rozwoju, gotowość na zmianę i przyjęcie każdej kultury za własną; odejście od dziejowości, pozbawienie się korzeni i podstaw;
– rozluźnienie więzi osobowych – życie społeczne traktowane jako zbiór jednostek niepowiązanych ze sobą; dotyczy to także życia małżeńskiego i narodowego;
– relatywizm moralny – wszystko jest dozwolone, o ile jest wolnym wyborem człowieka; negacja wartości wszelkiego prawodawstwa;
– konsumizm – poddanie regułom zysku i komercji wszelkich dziedzin życia (oświaty, kultury, sportu, a nawet religii).[35]
W ciągu wieków, jak i obecnie, wierność dziedzictwu narodowemu była kwestią wolnej decyzji i troski poszczególnych jednostek. Na pielęgnowanie tej wierności miała wpływ całościowa formacja duchowa, intelektualna i kulturalna. Świadomość potrzeby wychowania do patriotyzmu, a w konsekwencji do wierności własnemu narodowi, zależy od wielu ważnych czynników, budujących całokształt wychowania człowieka. Podmiotem wychowawczym były i są: rodzina, Kościół, szkoła, ludzie kultury i polityki, media, celem zaś pogłębienie religijności i budowanie świadomości narodowej. Do środków wychowawczych należy zaliczyć też osobiste świadectwo wychowawców, poszanowanie przez nich tradycyjnych wzorców, a w szczegółach: udział we mszy św., życiu parafii, harcerstwo, stowarzyszenia, pielgrzymki, prasę, czytelnictwo, muzea, spotkania z ludźmi kultury i inne. Wszystko to składa się na całość duszpasterstwa emigracyjnego.[36]
Migracja ludzi jest zjawiskiem powszechnym i z pewnością dynamizującym myślenie o wartości kultury narodowej, patriotyzmie oraz relacji jednostki wobec innych. Jednak z szeregiem pozytywnych skutków migracji ludzi wiąże się także wiele zagrożeń. Stąd ważny jest postulat wychowania patriotycznego i pomocy migrantom m.in. poprzez rozwój form duszpasterskiej opieki, a także włączenie ich w obręb narodowej rzeczywistości przez troskę rządu macierzystego kraju i pamięć współrodaków.
ks. Andrzej Zwoliński - Profesor dr hab., kierownik Katedry Katolickiej Nauki Społecznej na Wydziale Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, dyrektor Wydawnictwa Naukowego PAT, ceniony rekolekcjonista, autor m.in.: Państwo a Europa (2001), Etyka bogacenia (2002), Słowo w relacjach społecznych (2003), Wojna. Wybrane zagadnienia (2003), Obraz w relacjach społecznych (2004), Duchy Afryki (Kraków 2008), Encyklopedia końca świata (Kraków 2009).
[2] Zob. B. Jałowiecki, Rynek pracy intelektualnej a migracje, „Studia o procesach migracji zagranicznych” (1994) t. 2, s. 87–96.
[3] Zob. E. Marek, Emigracja zarobkowa Polaków 1986–1995, w: Migracje i społeczeństwo. Zbiór studiów, t. 2, pod red. nauk. J. E. Zamojskiego, Warszawa 1997, s. 113–127.
[4] R. Dmowski, Wychodźstwo i osadnictwo, Lwów 1900, s. 12 i nn.
[5] S. Głąbiński, Wykład ekonomiki społecznej wraz z zarysem polityki ekonomicznej i z historyą ekonomiki, Lwów 1913, s. 19.
[6] Zob. M. Szawelski, Kwestia emigracji w Polsce, Warszawa 1927, s. 30 i nn. Por. W. Witos, Moje wspomnienia, t. 1, Paryż 1964; Z. Papieski, Emigranci i kolonizacja, Warszawa 1918; J. Okołowicz, Wychodźstwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920.
[7] Najnowsze dane Głównego Urzędu Statystycznego podają, że „w końcu 2008 r. poza granicami Polski przebywało czasowo około 2 210 tys. mieszkańców naszego kraju, tj. o 60 tys. mniej niż w 2007 r. (około 2 270 tys.), przy czym ponad 1 887 tys. osób przebywało w Europie (około 1925 tys. w 2007 r.). Zdecydowana większość – około 1 820 tys. – emigrantów z Polski przebywała w krajach członkowskich UE, liczba ta zmniejszyła się o 40 tys. w stosunku do 2007 r. Spośród krajów UE, najwięcej osób przebywało w Wielkiej Brytanii (650 tys.), Niemczech (490 tys.), Irlandii (180 tys.) i Niderlandach (108 tys.)” (Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004–2008 [online] 28 VIII 2009, [dostęp: 25 II 2010], dostępny w Internecie: <http://www.stat.gov.pl/gus/5840_3583_PLK_HTML.htm>) [dop. red.].
[8] Zob. K. Iglicka-Okólska, Społeczne, ekonomiczne i polityczne uwarunkowania emigracji z Polski w latach 1945–1990, w: Migracje i społeczeństwo, s. 97–111. Por. Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII–XX w.), pod red. A. Pilcha, Warszawa 1984.
[9] Zob. Sz. Wesoły, Łączy nas kultura chrześcijańskiej Polski, Londyn 1996, s. 25–26. Por. M. Rożek, Polonica w kościołach Rzymu, Rzym 1991.
[10] Zob. F. W. Bednarski, Przyszłość młodzieży emigracyjnej, w: Chrześcijańska myśl społeczna na emigracji, red. nauk. Z. Tkocz, Lublin 1991, s. 397–399.
[11] K. Slany, Gotowość wyjazdowa Polaków. Portret demograficzny i psycho-społeczny potencjalnego emigranta, w: Migracje i społeczeństwo, s. 129–152; I. Słodkowska, J. Pawlak, Dla kogo niepodległa III Rzeczypospolita?, „Więź” 37 (1994) nr 8, s. 59–74.
[12] Por. S. Gdeszyński, Czy emigracja jest narodem – czy jego funkcją, w: Chrześcijańska myśl społeczna na emigracji, s. 392–395; B. A. Wysocki, Czy emigracja jest przekrojem społeczeństwa w Polsce, „Życie” (1951) nr 11, s. 8.
[13] J. Chałasiński, Emigracja jako zjawisko społeczne, „Przegląd Socjologiczny” (1936) t. 6, z. 3–4, s. 12–23. Szeroko tymi zagadnieniami zajmował się F. Znaniecki, publikując artykuły na temat emigracji polskiej w Ameryce na łamach „Wychodźcy Polskiego” w zeszytach od 1 do 9 w okresie: październik 1911 – czerwiec 1912.
[14] Por. L. Landau, Wychodźstwo sezonowe na Łotwę, Warszawa 1939; M. Hessen-Niemyska, Wychodźcy po powrocie do kraju, Warszawa 1934; W. Skowron, Kryzys i skutki emigracji sezonowej, Warszawa 1932; S. Iwanowski, Prawo o emigracji w Polsce, Warszawa 1929; K. Duda-Dziewierz, Wieś małopolska a emigracja amerykańska, Poznań 1938; J. Okołowicz, Wychodźstwo i osadnictwo polskie przed wojną światową, Warszawa 1920; S. Glicówna, Drogi emigracji, „Przegląd Socjologiczny” (1936) t. 4, z. 3–4, s. 8–19; Pamiętniki emigrantów. Francja, Warszawa 1939. Zob. także: H. Kubiak, Polski Narodowy Kościół Katolicki w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1897–1965, Wrocław 1970.
[15] Por. S. Grzywnowicz, Czasowe zatrudnienie polskich pracowników za granicą, w: Społeczno-ekonomiczne problemy migracji zewnętrznej w Polsce, cz. 2, Warszawa 1974, s. 23–49; H. Wasilewska-Trenkner, Emigracja ludności z Polski w latach 1960–1970, Warszawa 1974; J. Auleytner, Dynamiczny model ruchliwości zawodowej a reforma gospodarcza, Warszawa 1981.
[16] Por. A. Chordecki, Polityka społeczna a emigracja zarobkowa, w: Myśl społeczna i ekonomiczna wobec problemów Polski, Warszawa 1988; M. Latuch, Repatriacja ludności polskiej w latach 1955–1960 na tle migracji zewnętrznej, Warszawa 1961.
[17] F. W. Bednarski, Przyszłość młodzieży emigracyjnej, s. 400–402. Por. K. Duda, Wiara i naród. Twórczość Władimira Maksimowa, Kraków 2001, s. 195–254.
[18] T. Miciński, Do źródeł duszy polskiej, Lwów 1906, s. 6. Por. J. Kisielewski, Założenia polityczne emigracji, w: Chrześcijańska myśl społeczna na emigracji, s. 297–311; T. Żenklis, Czego oczekujemy od emigracji?, w: Kontynent. Wybór artykułów, przekł. A. Mazur, London 1979, s. 323–328.
[19] Zob. B. Leś, Życie religijne Polonii w Stanach Zjednoczonych Ameryki, w: Religijność polska – jej specyfika i uwarunkowania. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, 23–24 lutego 1984, pod red. J. Majchrowskiego, Kraków 1988, s. 131–148. Por. K. M. Żaba, Życie religijne Polonii we Francji, w: tamże, s. 149–166.
[20] Por. W. Markiewicz, Przeobrażenia świadomości narodowej reemigrantów polskich z Francji, Poznań 1960, s. 65 i nn.
[21] Paweł VI, Encyklika Ecclesiam suam O dialogu Kościoła ze światem współczesnym, Wrocław 2006, nr 94.
[22] Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, Wrocław 2004, nr 9.
[23] E. Kowalska, Migracje a kościoły i nowe ruchy religijne. Refleksje wstępne, w: Migracje i społeczeństwo, s. 209–216.
[24] Jan Paweł II, Do przedstawicieli IV Światowego Kongresu Duszpasterstwa Migrantów i Uchodźców, 9 X 1998. Por. G. Cheli, Troska o migrantów, „L’Osservatore Romano” (1992) nr 11, s. 12–13.
[25] Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Migranta 2002, „L’Osservatore Romano” (wyd. pol.) (2002) nr 4, s. 4.
[26] Jan Paweł II, Redemptoris missio, w: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, Kraków 2005, nr 43.
[27] Tenże, Orędzie na Światowy Dzień Migranta 2002.
[28] Por. E. Rusin, Migracja, w: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II, pod red. A. Zwolińskiego, Radom 2003, 290–292.
[29] Por. A. Woźnicki, W poszukiwaniu księdza polonijnego, w: Chrześcijańska myśl społeczna na emigracji, s. 405–418.
[30] Jan Paweł II w Wielkiej Brytanii (28 V 1982–2 VI 1982) i Argentynie (11 VI 1982–12 VI 1982). Homilie i przemówienia, oprac. A. Polkowski, Warszawa 1982, s. 110. Por. S. Kowalczyk, Z nauczania społeczno-teologicznego papieża Jana Pawła II, Sandomierz 2004, s. 111–116; S. Borkacki, Polska w potrzebie, Kraków 1997, s. 16–18.
[31] b.a., Dziesięć „Pamiętaj” dla wychodźców, „Głosy Katolickie” 9 (1909) nr 100, s. 4–31.
[32] Zob. R. Rybarski, Przyszłość gospodarcza świata, Warszawa 1932, s. 73–74.
[33] Zob. S. Łukomski, Pomoc dla robotników wychodźców, „Wiadomości Kościelne Diecezji Łomżyńskiej” (1927) nr 7; T. Kubina, List pasterski do wychodźców, „Niedziela” (1928) nr 10; tenże, List pasterski do wychodźców, „Niedziela” (1930) nr 6; tenże, List pasterski: Cud wiary i polskości w Ameryce, Częstochowa 1927; tenże, Cud wiary i polskości wśród wychodźstwa polskiego, Poznań 1935; tenże, Wśród Polskiego Wychodźstwa w Ameryce Południowej, Potulice 1938.
[34] Zob. S. Szczepanowski, Racjonalizm narodowy, w: tenże, Idea polska. Wybór pism, oprac. S. Borzym, Warszawa 1988, s. 193–197.
[35] Zob. K. Ryczan, Wierność dziedzictwu a tożsamość narodowa, w: Szkoła miejscem kształtowania postawy patriotycznej, [red. t. J. P. Cichocka], Częstochowa 1998, s. 15–22.
[36] Por. J. Szczypa, Wychowanie do patriotyzmu według Jana Pawła Woronicza, w: Z zagadnień współczesnej homiletyki, pod red. W. Przyczyna, Kraków 1993, s. 221–234; S. Szczepanowski, Szkoła ludowa i jej związek z wychowaniem narodowym, w: tenże, Idea polska, s. 230–245; A. Lepa, Mass media i tożsamość Polaków, Częstochowa 1996, s. 57–64; Sz. Wesoły, Łączy nas kultura chrześcijańskiej Polski, s. 57–82.
aktualna ocena | |
głosujących | |
Ocena |
bardzo słabe |
słabe |
średnie |
dobre |
super |
Zaufał i nie zawiódł się
O św. Stanisławie Kostce rozmawiają jezuiccy nowicjusze z Gdyni: Marcin, Szymon, Jakub i Mateusz
Reszta
O kryzysie Kościoła mówi się dziś bardzo wiele, choć nie jest to w jego historii sytuacja nowa.
