Globalne nieporozumienia

Jeśli chodzi o islam, to będzie on musiał na nowo odkryć część swej intelektualnej giętkości, która zaowocowała zarówno naukową, jak i kulturową wielkością w okresie przypadającym między wiekami IX i XV. Pojęcie demokracji, tak jak rozumie się je na Zachodzie, jest problematyczne dla islamu, ponieważ po części wiąże się je z dominacją Zachodu, a po części z tego powodu, że leżąca u jego podstaw zasada suwerenności ludu sprawia, iż nie można go pogodzić z suwerennością Boga. Potrzebne jest zatem wykształcenie pojęcia osoby akceptującego fakt, że obok takich atrybutów jak miłość i rozum, także i wolność jest elementem konstytuującym naturę ludzką - oraz że w ten sposób w pełni uprawniona jest autonomia znajdująca się w ramach nadrzędnego porządku prawdy. Z pewnością jest to bardzo długofalowy projekt, gdyż islam przejawia tendencję do traktowania wolności nie jako czegoś wewnętrznego i kostytuującego naturę ludzką, lecz jako czegoś zewnętrznego i zależnego od suwerenności Boga. Prawo i moralność postrzegane są także jako zewnętrzne nakazy narzucone wolą Boga, a nie jako sformułowanie wiedzy praktycznej o dobru „wypisanym w sercu”, które jest podstawą chrześcijańskiego pojęcia sumienia.

Jak rozmawiać z islamem

Wejście w uczciwy dialog z islamem w tych kwestiach z pewnością pomogłoby w rozprzestrzenianiu idei praw człowieka. Jak długo będą one postrzegane jako instrument w popieraniu interesów suwerennych jednostek przeciw roszczeniom rodziny, wspólnoty wiary, będą odrzucane przez świat islamu jako zachodnie narzędzie wprowadzania społecznie destrukcyjnego indywidualizmu. Świeckie próby odpowiedzi na te kwestie, poprzez oparcie uniwersalności praw człowieka na możliwie najskromniejszym wspólnym mianowniku, takim jak dążenie do unikania bólu i poniżenia, nic nie dają, ponieważ celowo unikają konfrontacji z podstawowymi pytaniami filozoficznymi dotyczącymi ludzkiej natury i warunków integralnego rozwoju człowieka. Dla obu stron spotkanie z personalizmem Jana Pawła II może otworzyć nowe możliwości wzajemnego zrozumienia i znalezienia wspólnej podstawy dialogu.

Spotkanie między globalizacją a islamem wymaga pozytywnej odpowiedzi po obu stronach. Zachęcanie mediów do większej wrażliwości na obce wartości kulturowe to jeden z przykładów praktycznych i natychmiastowych środków, których podjęcie na Zachodzie można rozważyć. Media elektroniczne oraz przemysł reklamowy wywierają ogromny wpływ na lokalną kulturę, a okazanie wrażliwości na wartości islamskie w przedstawianiu kobiety oraz relacji i zachowań, które muzułmanie uważają za nienormalne, stanowiłoby znaczny krok do przodu.